Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον και την αποφασιστικότητα να εξασφαλίσει την ευρωπαϊκή κυριαρχία στο Διάστημα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την “Πράξη της ΕΕ για το Διάστημα”, ένα φιλόδοξο πακέτο μέτρων, που αποσκοπεί στην ενοποίηση των διαστημικών κανονισμών, την ενίσχυση της ασφάλειας των διαστημικών υποδομών και την τόνωση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού διαστημικού οικοσυστήματος.

Η πρόταση έρχεται να καλύψει ένα κενό: σήμερα, οι διαστημικοί κανονισμοί στην Ευρώπη είναι αποσπασματικοί και κατακερματισμένοι, με κάθε κράτος-μέλος να εφαρμόζει τις δικές του προσεγγίσεις. Το αποτέλεσμα είναι αυξημένο κόστος, εμπόδια στην καινοτομία και δυσκολία στην ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων πέρα από τα εθνικά σύνορα.

“Πράξη της ΕΕ για το Διάστημα”: Νέο νομοθετικό πλαίσιο για την ασφάλεια και την καινοτομία στις διαστημικές δραστηριότητες

Η νέα Πράξη της ΕΕ για το Διάστημα θεμελιώνεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: την ασφάλεια στο Διάστημα, την ανθεκτικότητα σε κυβερνοαπειλές και παρεμβολές και τη βιωσιμότητα του διαστημικού περιβάλλοντος. Όσον αφορά την ασφάλεια στο Διάστημα, σήμερα, περισσότεροι από 11.000 δορυφόροι βρίσκονται ήδη σε τροχιά, ενώ προβλέπεται η εκτόξευση άλλων 50.000 μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Ταυτόχρονα, πάνω από 128 εκατ. τεμάχια διαστημικών συντριμμιών απειλούν την ασφάλεια αυτών των υποδομών. Η Πράξη προβλέπει υποχρεωτικά μέτρα για τη βελτίωση της παρακολούθησης διαστημικών αντικειμένων και την ελαχιστοποίηση των νέων συντριμμιών - με συγκεκριμένες απαιτήσεις για την ασφαλή απόσυρση δορυφόρων στο τέλος του επιχειρησιακού τους κύκλου.

Ανθεκτικότητα σε κυβερνοαπειλές

Την ίδια στιγμή, οι διαστημικές υποδομές μετατρέπονται σε κρίσιμο σημείο για την άμυνα και τις επικοινωνίες. Η Πράξη προβλέπει την εφαρμογή υποχρεωτικών κανόνων κυβερνοασφάλειας σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής ενός δορυφόρου, από τη σχεδίαση έως τη λειτουργία και την απόσυρση, καθώς και τη θέσπιση πρωτοκόλλων αναφοράς περιστατικών.

Τέλος, αναφορικά με τη βιωσιμότητα του διαστημικού περιβάλλοντος η ΕΕ θεσπίζει κοινά πρότυπα για την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των διαστημικών δραστηριοτήτων. Αυτό περιλαμβάνει τη μέτρηση του αποτυπώματος άνθρακα, τη διαχείριση συντριμμιών και την προώθηση καινοτομιών όπως η επιμήκυνση της ζωής των δορυφόρων μέσω επισκευών ή αναβαθμίσεων στο Διάστημα.

Με την Πράξη αυτή, η ΕΕ επιδιώκει τη δημιουργία μιας πραγματικής εσωτερικής αγοράς για διαστημικές υπηρεσίες. Για πρώτη φορά, οι κανόνες θα ισχύουν όχι μόνο για τους φορείς εκμετάλλευσης της Ένωσης, αλλά και για παρόχους από τρίτες χώρες, που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη.

Οι απαιτήσεις θα προσαρμόζονται ανάλογα με το μέγεθος και τη φύση της κάθε εταιρείας, δίνοντας έμφαση στην αναλογικότητα και στην ενίσχυση των νεοφυών επιχειρήσεων (startups) και των ΜμΕ. Επιπλέον, η Επιτροπή δεσμεύεται να παρέχει πρακτική υποστήριξη - από την πρόσβαση σε υποδομές δοκιμών μέχρι καθοδήγηση για διαδικασίες αδειοδότησης.

Ο αιώνας του Διαστήματος 

Η παρουσίαση της Πράξης συνοδεύτηκε από ένα ευρύτερο όραμα για τη θέση της Ευρώπης στη διαστημική οικονομία. Όπως επισήμανε η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Χένα Βίρκουνεν: “Η ηγετική θέση της Ευρώπης στο διάστημα πρέπει να βασίζεται στην κυριαρχία, την ασφάλεια και την τεχνολογική της αυτονομία. Με την Πράξη για το Διάστημα, εξασφαλίζουμε ότι οι υποδομές μας είναι ανθεκτικές και ότι η καινοτομία μπορεί να ανθίσει σε ένα σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον”.

Στο ίδιο πνεύμα, ο Επίτροπος Άμυνας και Διαστήματος Άντριους Κουμπίλιους δήλωσε: “Έρχεται μια διαστημική επανάσταση. Ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας του Διαστήματος. Η Ευρώπη πρέπει να ηγηθεί. Ας ξεκινήσουμε αυτό το εξαιρετικό ταξίδι για την αυτονομία, την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητά μας”.

Τα επόμενα βήματα

Η πρόταση της Επιτροπής εισέρχεται τώρα στη φάση της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας, με διαπραγματεύσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Παράλληλα, η Επιτροπή ξεκινά την υλοποίηση ενός συνολικού σχεδίου για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής διαστημικής οικονομίας, σε συνεργασία με κράτη-μέλη, τον Οργανισμό της ΕΕ για το Διαστημικό Πρόγραμμα (EUSPA), την ESA και φορείς της βιομηχανίας.

Από το 2025, η “Διαστημική Ομάδα Ευρώπη” - ένα νέο φόρουμ υψηλού επιπέδου - θα αναλάβει τον συντονισμό των ευρωπαϊκών διαστημικών προσπαθειών, ενώ θα τεθεί σε εφαρμογή μια ειδική μεθοδολογία για την παρακολούθηση της ανταγωνιστικότητας του τομέα.