Αντιμέτωπη με μια αθόρυβη, αλλά βαθιά κρίση, η οποία μπορεί να της κοστίσει μέχρι και €1,3 τρισ. του ΑΕΠ μέχρι το 2033 και η οποία σχετίζεται με τον ψηφιακό αποκλεισμό, βρίσκεται η Ευρώπη. Νέα έκθεση του ομίλου Vodafone διαπιστώνει ότι η ανισότητα στην ψηφιακή πρόσβαση, τις ψηφιακές δεξιότητες και τις ψηφιακές υποδομές μπορεί να κοστίσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση έως και €1,3 τρισ. σε απώλειες ΑΕΠ μέχρι το 2033.

Πίσω από τον αριθμό αυτόν κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα: εκατομμύρια Ευρωπαίοι στερούνται βασικών ψηφιακών δυνατοτήτων, γεγονός που υπονομεύει όχι μόνο την οικονομική ανάπτυξη, αλλά και την κοινωνική συνοχή και τη δημοκρατική ανθεκτικότητα. Σύμφωνα με την έκθεση, το 44% των πολιτών της ΕΕ δεν διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες, ενώ ένα στα πέντε νοικοκυριά σε απομακρυσμένες περιοχές δεν είχε κάλυψη 5G το 2024.

Το 44% των πολιτών της ΕΕ δεν διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες-1 στα 5 νοικοκυριά σε απομακρυσμένες περιοχές δεν είχε κάλυψη 5G

Η νέα έκθεση της Vodafone αναδεικνύει το ψηφιακό χάσμα ως στρατηγική παθογένεια για την οικονομία και τη δημοκρατική ανθεκτικότητα της Ευρώπης. Κι αυτό καθώς η αδυναμία υλοποίησης του ψηφιακού μετασχηματισμού δεν σημαίνει μόνο χαμένη παραγωγικότητα, αλλά και περιορισμένη πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, χαμηλότερες εκπαιδευτικές επιδόσεις και αποδυνάμωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς.

Ψηφιακή απάντηση στις παθογένειες

Η έκθεση (Πώς η άρση του Ψηφιακού Αποκλεισμού μπορεί να αναβαθμίσει την Ευρώπη και να δημιουργήσει Πολιτική Ανθεκτικότητα) διαπιστώνει ότι το ψηφιακό χάσμα δεν είναι αφηρημένο ζήτημα τεχνολογίας, αλλά αγγίζει την καθημερινότητα των πολιτών.

Για παράδειγμα, στον τομέα της Υγείας, τα ψηφιακά αποκλεισμένα άτομα έχουν 1,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να δυσκολεύονται στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. Αυτό αυξάνει την εξάρτηση από τα επείγοντα, επιβαρύνοντας τόσο τους ίδιους, όσο και τα συστήματα υγείας.

Στην Εκπαίδευση, οι νέοι - που δεν έχουν πρόσβαση σε ψηφιακά εργαλεία - έχουν διπλάσιες πιθανότητες να στερούνται βασικών δεξιοτήτων, με συνέπειες για το εισόδημα και τη συμμετοχή τους στην κοινωνία.

Αλλά και σε επίπεδο λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, οι πολίτες - που μένουν εκτός ψηφιακής εποχής - συμμετέχουν λιγότερο στις δημοκρατικές διαδικασίες και δείχνουν μειωμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς.

Αλυσιδωτές επιπτώσεις

Οι αλυσιδωτές επιπτώσεις είναι εμφανείς: αργή ανάπτυξη, χαμηλή παραγωγικότητα, εκπαιδευτική υστέρηση και κοινωνικός αποκλεισμός δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο, που υπονομεύει την ανθεκτικότητα των δημοκρατιών.

Το ψηφιακό χάσμα τροφοδοτεί, επίσης, τις υφιστάμενες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Για παράδειγμα, το χάσμα μεταξύ αστικών κέντρων και περιφέρειας παραμένει βαθύ. Ακόμη και όπου υπάρχει κάλυψη 5G, η απουσία 5G Standalone περιορίζει τις δυνατότητες εφαρμογών προηγμένης τεχνολογίας.

Το θέμα έχει και ηλικιακό υπόβαθρο. Το 70% των νέων 16–24 ετών διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες, έναντι μόλις 28% των πολιτών ηλικίας 65–74. Ένα χάσμα 42 ποσοστιαίων μονάδων, που εντείνεται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Σαφέστατα υπάρχουν και παράπλευρες οικονομικές απώλειες: σήμερα μόνο το 20% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι ιδιαίτερα ψηφιοποιημένες. Το κλείσιμο του κενού θα μπορούσε να προσθέσει €628 δισ. στο ΑΕΠ της ΕΕ.

«Κάθε χρόνος αναμονής διευρύνει το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, αστικών και απομακρυσμένων περιοχών, νέων και ηλικιωμένων. Μόνο αν δράσουμε τώρα, μπορεί η Ευρώπη να γίνει πιο ισχυρή και ανθεκτική, με σύγχρονες υπηρεσίες, αυξημένη παραγωγικότητα και υγιείς δημοκρατίες», αναφέρει η Vodafone.

Η Ελλάδα στα success stories

Η έκθεση αναδεικνύει ευρωπαϊκές χώρες, όπου η ψηφιακή στρατηγική απέδωσε απτά αποτελέσματα, συμπεριλαμβάνοντας ανάμεσα σε αυτά τα success stories την Ελλάδα, για την οποία η έκθεση αναφέρει ότι «η ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών αύξησε την αποδοτικότητα και καλλιέργησε κουλτούρα καινοτομίας».

Αναφορά κάνει η έκθεση στη Γερμανία, όπου η ψηφιοποίηση αύξησε τα EBIT των επιχειρήσεων κατά €28 δισ. το 2023, στην Πορτογαλία, όπου οι ψηφιοποιημένες επιχειρήσεις προσφέρουν 37% υψηλότερους μισθούς, αλλά και στην Σκανδιναβία, όπου η ψηφιακή παιδεία συνδέεται με υψηλότερη εμπιστοσύνη στους θεσμούς.

Αντίστοιχα, στην Τσεχία, οι επενδύσεις περιόρισαν χάσματα φύλου και περιοχής, στην Ιρλανδία, η πρωτοβουλία Gigabit Hub έφερε ευρυζωνικότητα σε αγροτικές περιοχές, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα των τοπικών κοινωνιών, ενώ στη Ρουμανία, η επίτευξη του μέσου δείκτη ψηφιοποίησης της ΕΕ έως το 2027 θα μπορούσε να αυξήσει το ΑΕΠ κατά 3%.

Οι προτάσεις πολιτικής

Η έκθεση καταλήγει σε τέσσερις σαφείς συστάσεις προς τις πολιτικές ηγεσίες:

- Να ενταχθεί η ψηφιακή συμπερίληψη ως στρατηγική προτεραιότητα στις εθνικές στρατηγικές ανάπτυξης και ανθεκτικότητας.

- Να ενισχυθεί η ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

- Να επιταχυνθεί η ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, διασφαλίζοντας ισότιμη πρόσβαση για όλους.

- Να επισπευσθεί η ανάπτυξη υποδομών συνδεσιμότητας με ενιαία αγορά, απλοποιημένο ρυθμιστικό πλαίσιο και δίκαιο ψηφιακό οικοσύστημα.