Βλάπτουν τελικά τη Δημοκρατία τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το Διαδίκτυο; Δυνητικά και υπό ορισμένες συνθήκες, ναι. Αυτό απαντά έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την τεχνολογία και τη Δημοκρατία, η οποία αναλύει την επιρροή των διαδικτυακών τεχνολογιών στην πολιτική συμπεριφορά και λήψη αποφάσεων. 

Ισχυρή η επιρροή των διαδικτυακών τεχνολογιών στην πολιτική συμπεριφορά και λήψη αποφάσεωνΣήμερα, σχεδόν ένας στους δύο Ευρωπαίους (48%) χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθημερινά και αλληλεπιδρά πολιτικά στο Διαδίκτυο. Την ίδια στιγμή, “οι διαδικτυακές πλατφόρμες υπόκεινται σε περιορισμένη δημόσια εποπτεία και δημοκρατική διακυβέρνηση, γεγονός που έχει δυνητικά τεράστιο αντίκτυπο στις κοινωνίες”, διαπιστώνει η έκθεση.

Οι συντάκτες επισημαίνουν ότι αφενός οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι πολύτιμα εργαλεία, μέσα από τα οποία μπορούμε να συνδεόμαστε μεταξύ μας και να συμμετέχουμε στις δημοκρατικές διαδικασίες: “Αυτές οι πλατφόρμες έχουν φέρει επανάσταση στον τρόπο που βιώνουμε την πολιτική, εμπλέκοντας περισσότερους πολίτες στην πολιτική διαδικασία και επιτρέποντας την ακρόαση μειονοτικών φωνών.

Ταυτόχρονα, ωστόσο, χρησιμοποιούνται και για τη διάδοση μηνυμάτων πόλωσης και παραπλανητικών πληροφοριών, γεγονός που μπορεί να αποβεί εις βάρος της ικανότητας μας να λαμβάνουμε τεκμηριωμένες πολιτικές αποφάσεις. Οι πλατφόρμες επιτρέπουν την εύκολη διάδοση πολωτικών μηνυμάτων και αναξιόπιστων πληροφοριών. Αυτό μπορεί να περιορίσει τις προοπτικές μας και να εμποδίσει την ικανότητά μας να λαμβάνουμε ενημερωμένες πολιτικές αποφάσεις. Αυτό έχει επικίνδυνο αντίκτυπο στις δημοκρατικές μας κοινωνίες», τονίζει η μελέτη. 

Περί αλγορίθμων
Η έκθεση υπογραμμίζει ότι το Διαδίκτυο ελέγχεται αυστηρά από ιδιωτικούς εταιρικούς αλγόριθμους, που έχουν σχεδιαστεί για να μεγιστοποιούν τα κέρδη, τραβώντας την προσοχή μας χωρίς δημόσια λογοδοσία. Επιπρόσθετα, η ανθρώπινη προσοχή είναι το κύριο αντικείμενο της διαδικτυακής οικονομίας και θεωρείται ως εμπορικό “προϊόν” ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Υπό αυτήν τη λογική, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να ασκούν πίεση στα θεμέλια των δημοκρατικών κοινωνιών και να έχουν επιπτώσεις στις πολιτικές απόψεις και συμπεριφορές μας. Για παράδειγμα, σύμφωνα πάντα με την έρευνα, οι πλατφόρμες εκμεταλλεύονται τις πληροφορίες, που συλλέγουν σχετικά με τις προσωπικότητες των χρηστών, για να προσελκύσουν και διατηρήσουν το ενδιαφέρον τους. 

Επίσης, χρησιμοποιούν συμπεριφορικές τεχνικές για να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να συμμετέχουν και να ανταλλάσσουν πληροφορίες συνεχώς. Ένα σημαντικό πόρισμα είναι ότι οι χρήστες πολλές φορές δεν γνωρίζουν τι δεδομένα παραχωρούν και πώς αυτά χρησιμοποιούνται. Η έκθεση επισημαίνει, επίσης, τους πολύπλοκους αλγόριθμους που επιλέγουν τις πληροφορίες, τις οποίες βλέπουν οι χρήστες στο Διαδίκτυο.

“Οι αλγόριθμοι αυτοί είναι συχνά αδιαφανείς και δυσνόητοι και μπορεί να ενθαρρύνουν τον πολωμένο λόγο ή να μην μας επιτρέπουν να λαμβάνουμε αξιόπιστες πληροφορίες”, αναφέρει η σχετική έκθεση.

Μικρο-στόχευση
Για παράδειγμα, το YouTube ισχυρίζεται ότι ο αλγόριθμος που προτείνει βίντεο, ο οποίος επιλέγει αυτόματα βίντεο που πιστεύει ότι θα ενδιαφέρει έναν χρήστη, είναι υπεύθυνος για το 70% του χρόνου προβολής στον ιστότοπο. Υπάρχουν, επίσης, στοιχεία ότι οι προτάσεις του YouTube προσελκύουν τους χρήστες σε όλο και πιο εξτρεμιστικό περιεχόμενο.

“Ο αλγόριθμος του Facebook, αναλύοντας μόνο 300 επισημάνσεις “μου αρέσει”, μπορεί να προβλέψει την προσωπικότητα ενός χρήστη με μεγαλύτερη ακρίβεια από τον σύζυγό του. Αυτό δημιουργεί ανησυχίες σχετικά με τη “μικρο-στόχευση”: εξαιρετικά εξατομικευμένες διαφημίσεις, που απευθύνονται σε χρήστες με βάση τη δική τους προσωπικότητα. Εάν χρησιμοποιείται πολιτικά, η μικρο-στόχευση έχει σημαντικές δυνατότητες να υπονομεύσει τον δημοκρατικό λόγο - ένα θεμέλιο δημοκρατικής επιλογής”, καταλήγουν οι συντάκτες της έκθεσης.