Τι πρέπει να γίνει, ώστε ο τομέας Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών να αποτελέσει στρατηγικό πυλώνα ανάπτυξης της χώρας;
Μετά από μια διετία έντονης δημοσιονομικής κρίσης στο εσωτερικό και σχεδόν τέσσερα χρόνια από τότε που ξεκίνησε το τελευταίο κύμα της διεθνούς οικονομικής κρίσης, η χώρα έχει επιστρέψει στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας σε ό,τι αφορά τους περισσότερους οικονομικούς δείκτες. Ενδεικτικά: η παραγωγή πλούτου (Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν, ΑΕΠ) έχει πέσει στα επίπεδα του 2003, με την ύφεση να βαθαίνει ολοένα και περισσότερο.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, τι μπορεί να γίνει για να αναστραφεί το κλίμα και να δρομολογηθούν αναπτυξιακές διαδικασίες; Πάρα πολλά! Σήμερα και στο μέλλον, ο κλάδος των νέων τεχνολογιών έχει πολλά να προσφέρει στη χώρα, αν επενδύσει συστηματικά και με σχέδιο τόσο στην ανάπτυξη υποδομών και υπηρεσιών για τον εγχώριο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, όσο και στην ενίσχυση του εξαγωγικού χαρακτήρα του κλάδου.

Υπάρχουν δύο κατηγορίες εταιρειών στον τομέα της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών. Υπάρχουν εταιρείες που είναι εντάσεως κεφαλαίου και άλλες εταιρείες που είναι εντάσεως εργασίας ή καλύτερα εντάσεως τεχνογνωσίας. Οι κινήσεις που πρέπει να γίνουν διαφοροποιούνται ανάλογα με την κατηγορία. Για τις εταιρείες που ασχολούνται με θέματα, υποδομών, εξοπλισμού, τηλεπικοινωνιακών δικτύων που είναι όλες εταιρείες εντάσεως κεφαλαίου, αυτό που πρέπει να γίνει κατεξοχήν είναι να δημιουργηθεί ένα φιλικό προς τις επενδύσεις περιβάλλον.

Ο κλάδος των νέων τεχνολογιών έχει πολλά να προσφέρει στη χώρα, αν επενδύσει συστηματικά και με σχέδιο τόσο στην ανάπτυξη υποδομών και υπηρεσιών για τον εγχώριο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, όσο και στην ενίσχυση του εξαγωγικού χαρακτήρα του κλάδου

Πρέπει το κράτος να κάνει ό,τι μπορεί, ώστε το επενδυτικό, φορολογικό και κανονιστικό καθεστώς να είναι σαφές, συγκεκριμένο και σταθερό για να μπορέσουν τόσο οι εγχώριες εταιρείες όσο και οι ξένοι επενδυτές να φέρουν τα κεφάλαιά τους και να τα επενδύσουν στην Ελλάδα. Αλλιώς αυτές οι εταιρείες που χρειάζονται μεγάλες επενδύσεις, αυτή τη στιγμή που το country risk είναι τεράστιο, δεν μπορούν να προχωρήσουν.

Σε ό,τι αφορά την άλλη κατηγορία, που περιλαμβάνει κυρίως μικρότερες εταιρείες, start ups ή spin offs, εταιρείες νεοφυείς που φτιάχνονται από νέους ανθρώπους σε τομείς εξαγωγικούς και πολύ γοργά αναπτυσσόμενους, αυτό που πρέπει να γίνει είναι να δοθούν κίνητρα για τη νεανική επιχειρηματικότητα. Να μπορέσει, δηλαδή, ο νέος επιχειρηματίας, ο οποίος δεν έχει κεφάλαια στη διάθεσή του, έχει μόνο το μεράκι και τον ενθουσιασμό του και θέλει να παράξει προϊόντα, που απευθύνονται εξαρχής σε αγορές του εξωτερικού, να μπορεί να το κάνει χωρίς το κράτος να του αποσπά τα όποια αρχικά του κέρδη, μέχρις ότου η εταιρεία ορθοποδήσει. Ξέρουμε ότι το 90% των επιχειρήσεων κλείνουν μέσα στην πρώτη πενταετία ίδρυσής τους.

Τις νέες εταιρείες πληροφορικής, τηλεπικοινωνιών και λογισμικού στην Ελλάδα, πρέπει το κράτος να μπορέσει να τις βοηθήσει, ώστε να περάσουν το βρεφικό στάδιο και να αναπτυχθούν. Ο ρόλος του κράτους είναι κομβικός και μπορεί να συνοψιστεί σε δύο στρατηγικές κινήσεις: εγκαθίδρυση επενδυτικού κλίματος και στοχευμένες ενισχύσεις.

Τι δείχνουν τα στοιχεία των ερευνών σας σχετικά με την πορεία και την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών στην Ελλάδα;
Είναι προφανές ότι όλοι οι τομείς του κλάδου της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών βιώνουν μια δύσκολη κατάσταση. Η κρίση που περνούν κάποιοι τομείς είναι αντίστοιχη της ύφεσης στη συνολική οικονομία. Σε άλλους τομείς τα πράγματα είναι χειρότερα. Για παράδειγμα, στον κλάδο της κινητής τηλεφωνίας επειδή έτσι κι αλλιώς είχε αναπτυχθεί πάρα πολύ και βρισκόταν σε ένα σημείο κορεσμού, η κρίση τον έχει χτυπήσει διπλά. Με αποτέλεσμα, ενώ έχουμε μείωση στο ΑΕΠ της τάξης του 17% ο κλάδος να έχει αθροιστική πτώση των εσόδων του κατά 35%. Άρα έχει βιώσει μια διπλάσιου μεγέθους ύφεση σε σύγκριση με τη συνολική οικονομία. Και αυτό δεν είναι καλό. Όσο συνεχίζεται η κρίση και το ΑΕΠ δεν δείχνει σημάδια σταθεροποίησης, πόσο μάλλον ανάπτυξης, οι εταιρείες θα αντιμετωπίζουν τεράστιο πρόβλημα επιβίωσης.

Τα στοιχεία των ερευνών δείχνουν ότι σε κάποιους κλάδους οι επιχειρηματίες είτε επειδή έχουν κάνει καλή διαχείριση, είτε επειδή όταν ξεκίνησε η κρίση βρίσκονταν σε ένα καλύτερο καθεστώς από χρηματοοικονομική άποψη, δεν έχουν μειώσει τόσο πολύ τις επενδύσεις τους, ούτε κατ’ ανάγκη και το ανθρώπινο δυναμικό τους. Όμως, εάν συνεχιστεί η κρίση, τα πράγματα δεν θα είναι καθόλου εύκολα. Γιατί δεν υπάρχουν άπειρα περιθώρια χρόνου για να επιβιώσουν οι επιχειρήσεις. Είναι απαραίτητη η δημιουργία φιλικού προς τις επενδύσεις περιβάλλοντος.

Αναδεικνύονται νέες υπηρεσίες και εφαρμογές πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών στο παρόν οικονομικό περιβάλλον;
Πάρα πολλές. Προσωπικά είμαι πολύ αισιόδοξος για αυτό το θέμα, γιατί νιώθω ότι βιώνουμε, παρά τη δυσκολία, μία περίοδο αντίστοιχη με εκείνη των δεκαετιών 1980 - 1990, όταν ιδρύθηκαν τα πρώτα ελληνικά software houses, που έφτιαξαν τα πρώτα πακέτα πληροφορικής και δημιούργησαν μια ακμάζουσα αγορά πληροφορικής στην Ελλάδα. Βλέπω ότι κάτω από την πίεση της ύφεσης αναφύονται συνεχώς νέες επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό, καινοτόμα προϊόντα. Αναφέρομαι, για παράδειγμα, στον κλάδο της ανάπτυξης εφαρμογών για κινητά τηλέφωνα. Έχουμε τόσο πολύ μικρού μεγέθους νεοφυείς επιχειρήσεις από νέους επιχειρηματίες, όσο και επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες σε χρηματιστήρια του εξωτερικού. Και τα οικονομικά τους μεγέθη βαίνουν αυξητικά.

Οι κλάδοι εντάσεως τεχνογνωσίας έχουν πολύ μέλλον και μπορούν τα επόμενα χρόνια να βοηθήσουν την ελληνική οικονομία. Αναφύονται συστάδες επιχειρήσεων που βλέπουν από την αρχή της ύπαρξής τους το εξωτερικό ως αγορά και δεν περιορίζονται μόνο στον ελληνικό χώρο. Σε αυτό το πλαίσιο η καλλιέργεια μιας τεχνο-φιλικής κουλτούρας μπορεί να έχει σημαντικά έμμεσα οφέλη στο σύνολο της εθνικής οικονομίας. Η ανάπτυξη των εξαγώγιμων προϊόντων των εταιρειών εντάσεως τεχνογνωσίας μπορεί να έχει θετικές συνέπειες, τόσο άμεσα, αυξάνοντας το ΑΕΠ και βελτιώνοντας το εμπορικό ισοζύγιο, όσο και έμμεσα, βοηθώντας στην αποφυγή του brain drain και κρατώντας στη χώρα τμήμα του ηλικιακά νέου και υψηλά καταρτισμένου δυναμικού, αλλά και στην αντιστροφή του αρνητικού κλίματος σε σχέση με τις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας που έχει καλλιεργηθεί στο εξωτερικό.

Ποια είναι η βέλτιστη τακτική για τις εταιρείες ψηφιακής τεχνολογίας που βιώνουν παρατεταμένη περίοδο κρίσης;
Εξωστρέφεια. Πρέπει να γίνουμε ανταγωνιστικοί. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να έχουμε επιχειρήσεις που στηρίζουν όλο το επιχειρηματικό τους μοντέλο στο δημόσιο ως πελάτη ή στις επιδοτήσεις. Θα επιβιώσουν οι επιχειρήσεις, οι οποίες παράγουν προϊόντα που είναι ανταγωνιστικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι προφανώς δύσκολο, αλλά έχουμε πολύ καλά παραδείγματα. Είναι σίγουρο, ότι ο χάρτης των επιχειρήσεων πληροφορικής σε δέκα χρόνια από σήμερα δεν θα έχει καμία σχέση με το σημερινό. Οι πετυχημένες επιχειρήσεις θα είναι επιχειρήσεις που σήμερα δεν τις έχουμε ακούσει ή μπορεί να μην έχουν ιδρυθεί καν. Πολλές από τις μεγάλες επιχειρήσεις του χώρου εάν δεν αλλάξουν στρατηγική και φιλοσοφία θα αντιμετωπίσουν σαφή προβλήματα επιβίωσης.

Η Ελλάδα μπορεί να προτάξει σύγχρονους παραγωγικούς τομείς που θα συμβάλουν δυναμικά στο ΑΕΠ αλλά και στο ΑΕΠ της Ε.Ε.;
Ευτυχώς οι κλάδοι που αυτή τη στιγμή στο χώρο της πληροφορικής οδηγούν την παγκόσμια ανάπτυξη είναι κλάδοι, κυρίως, στον τομέα του λογισμικού. Γιατί εάν ήταν εταιρείες παροχής δικτυακού εξοπλισμού ή τηλεπικοινωνιακών δικτύων, μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα είναι δύσκολο να δημιουργήσει εκ τους μηδενός μια τέτοια βαριά βιομηχανία. Αντίθετα στο χώρο του λογισμικού, στο χώρο των κατανεμημένων δικτύων, στο χώρο των μικρο-εφαρμογών, το πεδίο είναι ανοιχτό σε όλες τις χώρες. Άρα και οι Έλληνες επιχειρηματίες σε αυτό το χώρο έχουν ακριβώς τις ίδιες δυνατότητες και τα ίδια εμπόδια που έχουν όλοι. Σε κάποιες χώρες το κράτος δίνει κίνητρα και προστατεύει την έννοια της επιχείρησης, στην Ελλάδα δεν το βλέπουμε αυτό να συμβαίνει. Οι περισσότερες πρωτοβουλίες λαμβάνονται από τον ιδιωτικό τομέα. Είναι κρίμα κάποιοι επιχειρηματίες να φύγουν από τη χώρα και να στραφούν αλλού για να αναπτυχθούν. Πρέπει να τις κρατήσουμε εδώ.

Οι κινήσεις που χρειάζονται είναι απλές, αλλά και τολμηρές. Σε αυτές περιλαμβάνονται η παγίωση του φορολογικού πλαισίου, γιατί αλλιώς ποιος θα επενδύσει όταν δεν ξέρει τι έκτακτη ή μόνιμη εισφορά θα του επιβληθεί, όχι μόνο σε βάθος χρόνου, αλλά και στο εγγύς μέλλον; Η επιτοκιακή ενίσχυση πραγματικών επενδύσεων, με δεδομένο το υψηλότατο country risk premium που πρέπει να πληρώσει οποιοσδήποτε θελήσει να δανειστεί για να επενδύσει στη χώρα, η πολιτεία μπορεί και πρέπει να βοηθήσει την προσέλκυση νέων επενδύσεων επιδοτώντας το επιτόκιο όποιας επιχείρησης τοποθετήσει αποδεδειγμένα νέα ιδιωτικά δανειακά κεφάλαια σε επενδύσεις νέας τεχνολογίας στη χώρα. Η κατάργηση μη ανταποδοτικών ενισχύσεων. Ας είμαστε ειλικρινείς. Από τις επιχορηγήσεις που δόθηκαν για πολλά έργα στο παρελθόν από το κράτος, λίγα αποτελέσματα είδαμε και τα περισσότερα τέτοια έργα σταμάτησαν ευθύς αμέσως μόλις τελείωσε η περίοδος κρατικής τους επιχορήγησης. Πόσοι άραγε φορείς έχουν να επιδείξουν βιώσιμα και εμπορικά εκμεταλλεύσιμα αποτελέσματα που προέκυψαν από τις επιχορηγήσεις και ενισχύσεις που εισέπραξαν τα προηγούμενα χρόνια;

Με δεδομένο ότι οι πόροι του ΕΣΠΑ είναι στην παρούσα συγκυρία πραγματικά πολύτιμοι και ότι το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων είναι, κυριολεκτικά, ένα βήμα από το απόλυτο πάγωμα, είναι καιρός το κράτος να αρχίσει να συμπεριφέρεται ως ιδιώτης πελάτης και να απαιτεί απτά αποτελέσματα για τα χρήματα που δίνει σε ενισχύσεις. Ο τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι πραγματικά απλός και άμεσα εφαρμόσιμος, αρκεί να υπάρχει η κατάλληλη βούληση: αξιοκρατική αξιολόγηση των επενδυτικών σχεδίων και έλεγχος της πρότερης καλής μαρτυρίας των αξιολογούμενων ως προς τη χρήση παλαιότερων πόρων.

Η καινοτομία δεν διατάσσεται. Δεν μπορείς να βγάλεις ένα προεδρικό διάταγμα και να πεις θέλω καινοτομία. Η καινοτομία αναδύεται από κάτω προς τα πάνω. Το μόνο που μπορεί και πρέπει να κάνει το κράτος είναι να φροντίσει το έδαφος που θα αναδυθούν αυτές οι καινοτόμες πρωτοβουλίες από τον ιδιωτικό τομέα να είναι γόνιμο. Από κει και πέρα, ιστορικά, έχει αποδειχτεί ότι η κρατική καινοτομία έχει πολύ περιορισμένη έκταση, εάν μπορέσει να δημιουργηθεί. Πρέπει να δοθούν κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα, ώστε να παράξει καινοτομία.

ΣΕΠΕnews ΤΕΥΧΟΣ 40, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012