Πολύτιμο έδαφος, σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας, στέρησε από την Ελλάδα η παρατεταμένη ύφεση, με την παραγωγή καινοτομίας να πλήττεται καίρια, από το 2008 έως σήμερα. Η ακαθάριστη εγχώρια δαπάνη για Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D), την περίοδο 2008 - 2012, στη χώρα μας ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφώθηκε μόλις στο 0,69%, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ ήταν στο 40%. Η συγκεκριμένη επίδοση κατατάσσει την Ελλάδα στην 31η θέση μεταξύ 46 χωρών, που εξετάζει ο ΟΟΣΑ στην έκθεση “OECD Science, Technology and Industry Outlook 2014”.

Το εξεταζόμενο διάστημα, μάλιστα, οι σχετικές δαπάνες σε επίπεδο ΟΟΣΑ ενισχύθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 2%, ενώ στην Ελλάδα - ως συνέπεια και της οικονομικής κρίσης - διαπιστώθηκε μέση ετήσια μείωση 1,8%.

Σε απόλυτους αριθμούς, σύμφωνα με την έκθεση, οι δαπάνες για R&D στην Ελλάδα ανήλθαν σε περίπου $2 δις (το 2012), με το 15,8% εξ αυτών να προέρχεται από χρηματοδοτικές πηγές εκτός συνόρων, έχοντας ως βασική προέλευση την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η έκθεση του ΟΟΣΑ υπογραμμίζει, επίσης, τη μεγάλη υστέρηση των ιδιωτικών δαπανών για Έρευνα και Ανάπτυξη στην Ελλάδα. Για του λόγου το αληθές, ενώ στον ΟΟΣΑ από το συνολικό μέσο ποσοστό του 2,40% των δαπανών για R&D, το ένα τρίτο περίπου (0,77% του ΑΕΠ) χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους, στην Ελλάδα πάνω από το 50% (0,36% του ΑΕΠ από το συνολικό 0,69%) στηρίζεται σε δημόσια κεφάλαια. Η εν λόγω διαπίστωση είναι ενδεικτική της εξάρτησης του τομέα της Έρευνας στην Ελλάδα από τον κρατικό προϋπολογισμό και την έλλειψη εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης.

Πηγή: OECD Science, Technology and Industry Outlook 2014 

Ποιοτικά κριτήρια
Όπως διαπιστώνουν οι συντάκτες της έκθεσης, το γενικότερο περιβάλλον στην Ελλάδα εξακολουθεί να μην ευνοεί την παραγωγή καινοτομίας. Έτσι, οι ευρύτερες συνθήκες της αγοράς απέχουν μακράν από το να θεωρηθούν ευνοϊκές για την ανάπτυξη της καινοτομίας, μεταξύ άλλων και λόγω έλλειψης κεφαλαίων ανάληψης επενδυτικών κινδύνων (venture capital).

Πρωτοπόρος διεθνώς η Κίνα στις επενδύσεις σε R& D έως το 2019-Χάνει έδαφος η Ευρώπη Πάντως, ο ΟΟΣΑ διαπιστώνει ότι για την υστέρηση της Ελλάδας σε επενδύσεις σε R&D δεν ευθύνονται μόνο τα ζητήματα χρηματοδότησης, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για διαρθρωτικές βελτιώσεις στο όλο σύστημα παραγωγής καινοτομίας.

Για παράδειγμα, ο ΟΟΣΑ διαπιστώνει ότι η Ελλάδα, συγκριτικά με τις εθνικές δαπάνες για R&D, εμφανίζει καλύτερη επίδοση, διεθνώς, σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και σε παρουσία των ΑΕΙ της στα κορυφαία 500 πανεπιστήμια του κόσμου. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, το ελληνικό ερευνητικό σύστημα παραμένει απομονωμένο σε μεγάλο βαθμό από τον παραγωγικό τομέα, ενώ οι δημόσιοι ερευνητικοί φορείς και τα πανεπιστήμια δεν αξιοποιούν εμπορικά τα ερευνητικά αποτελέσματα τους, με συνέπεια να έχουν έναν υπερβολικά χαμηλό αριθμό από κατοχυρωμένες εμπορικές πατέντες για νέα προϊόντα και υπηρεσίες.

Μία από τις βασικές παρατηρήσεις του ΟΟΣΑ στην έκθεση είναι οι αδύναμοι δεσμοί μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων. Άλλη ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι, λόγω των μέτρων λιτότητας, αρκετοί πεπειραμένοι ερευνητές έχουν συνταξιοδοτηθεί πρόωρα, ενώ άλλοι νεότεροι επιστήμονες έχουν φύγει στο εξωτερικό.

Επιταχύνει η Κίνα
Σε διεθνές επίπεδο, πάντως, οι επιπτώσεις της ύφεσης και του μέτριου ρυθμού ανάκαμψης στην καινοτομία και τις πολιτικές για την καινοτομία ήταν σημαντικές. Οι ακαθάριστες δαπάνες για την Έρευνα και την Τεχνολογική Ανάπτυξη (ΕΤΑ), που διαμορφώθηκαν στο 1,6% στις χώρες του ΟΟΣΑ κατά το 2008 - 2012, αντιστοιχούσαν στο ήμισυ του ποσοστού των ετών 2001 - 2008.

Τα ηνία των παγκόσμιων επενδύσεων σε Έρευνα και Ανάπτυξη αναμένεται ότι θα κρατά, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας, η Κίνα. Σύμφωνα με την έρευνα, οι περιορισμοί στους προϋπολογισμούς των ΗΠΑ, των ευρωπαϊκών κρατών και της Ιαπωνίας, αφήνουν ελεύθερο το πεδίο στην κινεζική οικονομία, η οποία αναμένεται να έχει τα σκήπτρα των επενδύσεων στην τεχνολογία έως το 2019. Την ίδια στιγμή που η Κίνα “πλανάρει” για την πρωτιά, η Ευρώπη φαίνεται να χάνει έδαφος στην επιστημονική και τεχνολογική έρευνα, στις εμπορικές πατέντες και στις επιστημονικές δημοσιεύσεις, επιβράδυνση που βιώνουν και οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία.

Η Κίνα είναι, ήδη, σήμερα ένας κύριος παράγοντας ώθησης της παγκόσμιας ΕΤΑ, διπλασιάζοντας τις σχετικές δαπάνες ΕΤΑ κατά την περίοδο 2008 - 2012, παρά την επιβράδυνση της μεγέθυνσης σε σύγκριση με την περίοδο 2001 - 2008.

Περί χρηματοδότησης
Η έκθεση διαπιστώνει ότι σε πολλές χώρες, οι όροι δανεισμού ήταν αυστηροί ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (υψηλότερα επιτόκια, βραχύτερες προθεσμίες λήξης, μεγαλύτερες απαιτήσεις πρόσθετης ασφάλειας). Για παράδειγμα, οι επενδύσεις σε κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών στην Ευρώπη παραμένουν πολύ χαμηλότερες από ό,τι πριν από την κρίση, ενώ έχουν επανακάμψει, πλήρως, στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η δημόσια ΕΤΑ διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στα συστήματα καινοτομίας. Οι δαπάνες για ΕΤΑ από τα πανεπιστήμια και τα δημόσια ιδρύματα ερευνών παρέμειναν υψηλές κατά την κρίση, χάρη στη διατήρηση των δημόσιων δεσμεύσεων για ΕΤΑ. Το 2012 η τριτοβάθμια εκπαίδευση αντιπροσώπευε το 61% της δημόσιας ΕΤΑ έναντι 57% το 2000.