Το “πράσινο φως” σε σχέδιο Κανονισμού, που απαγορεύει τον αδικαιολόγητο γεωγραφικό αποκλεισμό (Geo-blocking) μεταξύ κρατών - μελών, έδωσε χθες το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Με το σκεπτικό ότι ο γεωγραφικός αποκλεισμός είναι μια πρακτική διακριτικής μεταχείρισης, που αφαιρεί από πελάτες του Διαδικτύου τη δυνατότητα πρόσβασης και αγοράς προϊόντων ή υπηρεσιών σε δικτυακό τόπο που εδρεύει σε άλλο κράτος -  μέλος, στόχος είναι να εξαλειφθούν οι διακρίσεις και να δοθεί ώθηση στο e-commerce.

Το Συμβούλιο συμφωνεί να άρει τους φραγμούς για το ηλεκτρονικό εμπόριο, απαγορεύοντας τον αδικαιολόγητο γεωγραφικό αποκλεισμόΗ χθεσινή συμφωνία, επετεύχθη με ειδική πλειοψηφία μόλις μερικούς μήνες μετά από την υποβολή της σχετικής πρότασης. Θα αποτελέσει δε την κοινή θέση του Συμβουλίου για την έναρξη των διαπραγματεύσεων με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας της ΕΕ, προσβλέποντας σε ολοκλήρωσή τους εντός του 2017.

Κύριος στόχος της πρότασης είναι η πρόληψη των διακρίσεων για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις όσον αφορά την πρόσβαση σε τιμές, πωλήσεις ή όρους πληρωμής κατά την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών σε άλλη χώρα της ΕΕ. 

Τι θα ισχύει
Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, οι έμποροι δεν θα μπορούν, πλέον, να προβαίνουν σε διακρίσεις μεταξύ πελατών όσον αφορά τους γενικούς όρους και προϋποθέσεις, συμπεριλαμβανομένων των τιμών, που προσφέρουν για τις πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών σε τρεις περιπτώσεις:

- Όταν ο έμπορος πουλάει αγαθά που παραδίδονται σε κράτος - μέλος στο οποίο ο έμπορος προσφέρει παράδοση ή συλλέγονται σε τόπο που έχει συμφωνηθεί με τον πελάτη.

- Όταν προσφέρει υπηρεσίες που παρέχονται με ηλεκτρονικά μέσα, όπως υπηρεσίες cloud, φιλοξενία ιστοσελίδων και παροχή firewalls. Δεν θα ισχύει για υπηρεσίες των οποίων το κύριο χαρακτηριστικό είναι η παροχή πρόσβασης σε προστατευόμενα έργα πνευματικής ιδιοκτησίας ή σε άλλα προστατευόμενα αντικείμενα ή χρήσης τους, ή η πώληση προστατευόμενων έργων πνευματικής ιδιοκτησίας σε άυλη μορφή, όπως τα ηλεκτρονικά βιβλία.

- Όταν παρέχει υπηρεσίες που λαμβάνονται από τον πελάτη στη χώρα όπου ο έμπορος ασκεί τη δραστηριότητά του, όπως διαμονή σε ξενοδοχεία, αθλητικές εκδηλώσεις, ενοικίαση αυτοκινήτων και εισιτήρια εισόδου σε μουσικά φεστιβάλ ή πάρκα αναψυχής. 

Σε αντίθεση με τις διακρίσεις ως προς τις τιμές, η διαφοροποίηση των τιμών δεν θα απαγορεύεται, έτσι ώστε οι έμποροι να είναι ελεύθεροι να προσφέρουν διαφορετικούς γενικούς όρους πρόσβασης, συμπεριλαμβανομένων των τιμών και να στοχεύουν ορισμένες ομάδες πελατών σε συγκεκριμένες περιοχές. Επιπλέον, οι έμποροι δεν θα είναι υποχρεωμένοι να παραδίδουν αγαθά σε πελάτες εκτός του κράτους - μέλους στο οποίο παρέχουν παράδοση. Επίσης, ο κανονισμός απαγορεύει την αδικαιολόγητη διακριτική μεταχείριση πελατών όσον αφορά τα μέσα πληρωμής. Οι έμποροι δεν θα επιτρέπεται να εφαρμόζουν διαφορετικούς όρους πληρωμής για τους πελάτες για λόγους που σχετίζονται με την ιθαγένεια, τον τόπο διαμονής ή τον τόπο εγκατάστασης. 

Περί geo blocking
Οι συνηθέστερες περιπτώσεις γεωγραφικού αποκλεισμού ή περιορισμού, που αναφέρονται από τους Ευρωπαίους καταναλωτές είναι, κυρίως, η άρνηση αποστολής ή παράδοσης αγαθών και υπηρεσιών σε ορισμένα κράτη - μέλη.

Άλλη συμπεριφορά, που συναντάται συχνά, είναι η άρνηση πρόσβασης σε site εταιρείας άλλου κράτους μέλους, με κριτήριο τη διεύθυνση IP (ή άλλα τεχνικά μέσα που επιτρέπουν τον γεωγραφικό εντοπισμό) που προκύπτει από τη συσκευή ή το δίκτυο του χρήστη. Έτσι, ο καταναλωτής δεν μπορεί να αντλήσει χρήσιμες πληροφορίες και να προβεί σε σύγκριση τιμών και ποιότητας υπηρεσιών ή προϊόντων.

Συνηθισμένη είναι και η αυτόματη ανακατεύθυνση σε “εθνικούς” ιστότοπους, αντί των επιλεχθέντων διασυνοριακών, συνήθως με υψηλότερες τιμές προϊόντων και υπηρεσιών, χωρίς δυνατότητα ακύρωσης της σχετικής ενέργειας. Συχνό φαινόμενο αποτελεί άλλωστε και η διαφοροποίηση της τιμής ή άλλων όρων ανάλογα με την υπηκοότητα, τη χώρα κατοικίας του πελάτη ή τη γεωγραφική θέση από την οποία έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες, αλλά και η μη αποδοχή πιστωτικών ή χρεωστικών καρτών που έχουν εκδοθεί από πιστωτικά ιδρύματα άλλων κρατών - μελών της ΕΕ.

Άλλη πρακτική που εφαρμόζεται, είναι οι συμφωνίες διανομής προϊόντων και υπηρεσιών, που αναγκάζουν τον έμπορο να μην πουλάει διασυνοριακά ή σε κάποια κράτη - μέλη της ΕΕ, εγείροντας ζητήματα παραβίασης του θεσμικού πλαισίου για τον ελεύθερο ανταγωνισμό και τήρησης της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας. 

Έλληνες καταναλωτές
Άρνηση αποστολής ή παράδοσης αγαθών και υπηρεσιών σε συγκεκριμένα κράτη, διαφοροποίηση της τιμής ανάλογα με την υπηκοότητα του αγοραστή, μη αποδοχή καρτών που έχουν εκδοθεί από πιστωτικά ιδρύματα άλλων κρατών της ΕΕ. Πρόκειται για κάποιες μόνο από τις μορφές γεωγραφικού αποκλεισμού (geo blocking), που αντιμετώπισε η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων καταναλωτών κατά την πραγματοποίηση αγορών μέσω Διαδικτύου.

Το φαινόμενο του γεωγραφικού αποκλεισμού έχει απασχολήσει σοβαρά το online αγοραστικό κοινό στην Ελλάδα, καθώς μόνο το 10% δεν αντιμετώπισε πρόβλημα σχετικό με γεωγραφικούς περιορισμούς ή αποκλεισμούς κατά τις ηλεκτρονικές αγορές του. 

Σύμφωνα με έρευνα, που πραγματοποίησε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας, σε ποσοστό 50% οι Έλληνες δεν μπόρεσαν να κάνουν συναλλαγές με ηλεκτρονικό κατάστημα διότι δεν έγινε αποδεκτή η πιστωτική τους κάρτα. Επιπλέον, σε ποσοστό 30% τους επισημάνθηκε έλλειψη δυνατότητας παράδοσης των επιλεγέντων προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελλάδα.

Εξάλλου, το 44% των συμμετεχόντων, δηλαδή σχεδόν ένας στους δύο, απάντησε ότι η τιμή του προϊόντος ή της υπηρεσίας αυξήθηκε κατά τη διαδικασία παραγγελίας, εξαιτίας της εθνικότητας ή του τόπου κατοικίας. Τέλος, μόνο το 36,36% των συμμετεχόντων στην έρευνα δήλωσαν ότι γνωρίζουν που να υποβάλουν καταγγελία, σε περίπτωση που αντιμετωπίσουν ανάλογο πρόβλημα.