Σε τακτά χρονικά διαστήματα δημοσιεύονται μελέτες, της Ευρωπαϊκής Κοινότητας αλλά και Εθνικών οργανισμών, οι οποίες παρουσιάζουν επιδόσεις ερευνητικών κοινοτήτων σε διάφορους τομείς. Σύμφωνα και με τις πιο πρόσφατες από αυτές, η ερευνητική κοινότητα του χώρου των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), η οποία βρίσκεται στην Ελλάδα, επιδεικνύει ιδιαίτερα υψηλές επιδόσεις σε δείκτες που σχετίζονται και αντανακλούν την παραγόμενη καινοτομία. Χαρακτηριστικά, μπορούν να αναφερθούν οι συμμετοχές σε χρηματοδοτούμενα ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα, οι δημοσιεύσεις σε σημαντικά περιοδικά και συνέδρια διεθνούς απήχησης, οι ετεροαναφορές στο παραγόμενο ερευνητικό έργο. Οι επιδόσεις αυτές βρίσκονται αισθητά πάνω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Πρωτεύοντα ρόλο στα αποτελέσματα αυτά έχουν τα Ελληνικά Πανεπιστήμια, καθώς και τα Ερευνητικά Κέντρα (ενώ, επίσης, σημαντική είναι και η συμβολή του ιδιωτικού τομέα).

Σε σχέση με τα αναφερόμενα παραπάνω, θα πρέπει, επίσης, να ληφθεί υπόψη, ότι τα ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα επιτυγχάνονται σε ένα περιβάλλον, το οποίο έχει τεράστια περιθώρια βελτίωσης, προς την κατεύθυνση του να “απελευθερώσει” τους ερευνητές, να τους καταστήσει παραγωγικότερους, αφαιρώντας εμπόδια, αλλά και παρέχοντας διάφορες μορφές υποστήριξης (π.χ. διοικητικής, υλικοτεχνικής, κ.λπ.), ώστε να είναι απερίσπαστοι και (όσο το δυνατόν πιο) συγκεντρωμένοι στο έργο τους.

Συνεπώς, ως γενικό συμπέρασμα, η Ελλάδα δείχνει να έχει μεγάλες δυνατότητες στον τομέα της παραγωγής καινοτομίας στο χώρο των ΤΠΕ, οι δε δυνατότητες αυτές φαίνεται να μπορούν να βελτιωθούν ακόμα περισσότερο.

Με βάση τα παραπάνω, το επόμενο μεγάλο ζητούμενο είναι η μετατροπή της καινοτομίας (με άλλα λόγια, των ερευνητικών αποτελεσμάτων) σε προστιθέμενη αξία για την οικονομία και κατ’ επέκταση για την κοινωνία. Πάρα πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι μια σωστή πολιτική σε σχέση με τις επενδύσεις σε έρευνα (παρ’ όλο το ρίσκο που αυτές περιέχουν) μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του ΑΕΠ (Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος), αλλά και σε αύξηση των θέσεων εργασίας. Στο συγκεκριμένο θέμα, λοιπόν, (το οποίο, παράλληλα, αποτελεί ζητούμενο για την Ευρώπη συνολικά) πρέπει να εστιασθεί μεγάλο μέρος των προσπαθειών της Ελλάδας, ώστε να αποκομισθούν τα μέγιστα δυνατά οφέλη.

Συγκεκριμένα, υπάρχουν αρκετές δράσεις, τις οποίες μπορούμε να υιοθετήσουμε από τη διεθνή πρακτική, αφού τις προσαρμόσουμε κατάλληλα. Κατ’ αρχήν, άμεσα αποτελεσματικά μπορούν να αποδειχθούν τα ακόλουθα:

• Η δραστική αναβάθμιση των αναπτυξιακών προγραμμάτων σύνδεσης της Ελληνικής βιομηχανικής κοινότητας με τα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα.
• Η περαιτέρω ώθηση προς την δημιουργία κατάλληλων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες θα εκμεταλλευτούν τις καινοτομίες και θα αναπτύξουν αντίστοιχα προϊόντα, υψηλής τεχνολογίας, για την παγκόσμια αγορά.
• Η υλοποίηση ενεργειών προβολής της εγχώριας βιομηχανίας (μικρομεσαίων και μεγαλύτερων επιχειρήσεων) και της ερευνητικής κοινότητας.

Σε σχέση με την πρώτη δράση, ο σκοπός είναι η διευκόλυνση της υιοθέτησης ερευνητικών αποτελεσμάτων και καινοτομιών από την πλευρά της Ελληνικής βιομηχανίας, με την παράλληλη παροχή ωφελημάτων προς τα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Το μέσον είναι η συχνή διεξαγωγή σχετικών αναπτυξιακών προγραμμάτων. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να είναι ευέλικτα (π.χ. ως προς τον τρόπο διαχείρισης, τη δυνατότητα επανακαθορισμού των στόχων τους, εάν είναι μεγάλης διάρκειας, κ.λπ.), αλλά και διαφανή (π.χ. ως προς το λόγο που επιλέχθηκαν και τα αποτελέσματα που επέτυχαν). Στο σημείο αυτό ο ρόλος της Πολιτείας μπορεί να είναι καταλυτικός, ειδικά, σε περιόδους κρίσης. Ο ρόλος αυτός μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορους τρόπους, π.χ. μέσω της συνεισφοράς δημοσίων πόρων ή μέσω της θεσμοθέτησης άλλων κινήτρων (φοροελαφρύνσεων, κ.λπ.).

Η δεύτερη δράση είναι και η σημαντικότερη, βάσει της διεθνούς πρακτικής. Ο σκοπός είναι η ίδρυση κατάλληλων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες θα επιφορτισθούν με την ανάπτυξη συγκεκριμένων προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία θα απευθύνονται στην παγκόσμια αγορά. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες θα βασίζονται σε υψηλή τεχνολογία και σε καινοτομίες, που προκύπτουν από την έρευνα. Για το σκοπό αυτό, απαιτείται η ενθάρρυνση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της επιχειρηματικότητας (με συμμετοχή ερευνητικών ομάδων) και η παροχή κάθε δυνατής συνδρομής και ώθησης, μέσω της ενίσχυσης συναφών χρηματοδοτικών εργαλείων (τύπου “venture capital”, “equity funding”, κ.λπ.), της υλοποίησης ενός - όσο το δυνατό - λειτουργικότερου θεσμικού πλαισίου και της συνεπαγόμενης προσέλκυσης επενδύσεων.

Η τρίτη δράση είναι υποστηρικτική ως προς τις άλλες δύο. Μπορεί να περιλαμβάνει ενέργειες, όπως την καθιέρωση εκθέσεων/συνεδρίων/ημερίδων ή την παροχή στήριξης για τη συμμετοχή Ελληνικών επιχειρήσεων και ερευνητικών ομάδων στις κορυφαίες διεθνείς εκθέσεις. Παράλληλα, καθοριστικός παράγοντας είναι και η υποστήριξη διαφόρων ενημερωτικών δημοσιεύσεων, ιδιαίτερα μέσω του Διαδικτύου. Στην κατεύθυνση αυτή, η νέα πρωτοβουλία του ΣΕΠΕ, μέσω του αναβαθμισμένου ιστοτόπου αποτελεί υπόδειγμα καλής πρακτικής, το οποίο με τις κατάλληλες επαυξήσεις (π.χ. αγγλικά κείμενα) μπορεί να αποτελέσει βασικό πυλώνα.

Οι παραπάνω δράσεις αποτελούν ένα πρώτο σύνολο. Επιβάλλεται περαιτέρω εξειδίκευση, αλλά και επαύξηση του συνόλου. Παρά την απαιτούμενη προσπάθεια, η εκμετάλλευση των, έτσι και αλλιώς, διαθέσιμων/παραγόμενων καινοτομιών αποτελεί σημαντικότατη διέξοδο από την οικονομική (και κοινωνική) κρίση, με σημαντικά οφέλη στην καταπολέμηση της ανεργίας, ειδικά των νεώτερων γενεών και αναντικατάστατη συνεισφορά στην επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας.

Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, πέρα από τις άμεσες και επιτακτικές δράσεις που περιγράφηκαν παραπάνω, απαιτείται και η δημιουργία ενός συνολικού Εθνικού οράματος, μέσω της κατάλληλης στόχευσης όλων των βαθμίδων της Παιδείας. Μέρος του οράματος αυτού θα πρέπει να αποτελεί η δημιουργία μιας συνολικής ροπής προς την έρευνα και την ανάπτυξη, καθώς και τη δημιουργικότητα, επιχειρηματικότητα και εξωστρέφεια.

Άρθρο στο sepe.gr του Παναγιώτη Δεμέστιχα, Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και Προέδρου του Τμήματος Ψηφιακών Συστημάτων (www.ds.unipi.gr). Διευθύνει επίσης, το εργαστήριο Δικτύων Τηλεπικοινωνιών και Ολοκληρωμένων Υπηρεσιών (http://tns.ds.unipi.gr).